Hà Nội lên kế hoạch ứng phó với sự gia tăng của các trận mưa cực đoan và đô thị hóa nhanh.
Bối cảnh khí hậu cực đoan và áp lực từ đô thị hóa
Ngày 03/12/2025, Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP. Hà Nội Dương Đức Tuấn ký ban hành Kế hoạch số 325/KH-UBND nhằm khắc phục tình trạng úng ngập và đẩy nhanh tiến độ đầu tư, hoàn thiện hệ thống thoát nước theo quy hoạch. Kế hoạch được triển khai trong bối cảnh Thủ đô đang phải đồng thời đối mặt với hai thách thức lớn: sự gia tăng của các trận mưa cực đoan do biến đổi khí hậu và tốc độ đô thị hóa nhanh làm giảm diện tích thấm, tăng hệ số dòng chảy, khiến lượng nước tập trung vào hệ thống cống vượt xa thiết kế ban đầu. Việc đất nông nghiệp bị thay thế bởi bề mặt cứng làm mất đi khả năng tự tiêu thoát tự nhiên, buộc thành phố phải mở rộng hạ tầng thoát nước và nâng cao hiệu quả vận hành hệ thống hiện có trong điều kiện áp lực thiên tai ngày càng lớn.
Trong bối cảnh đó, TP. Hà Nội yêu cầu các sở, ngành và đơn vị quản lý rà soát, vận hành hiệu quả hệ thống thoát nước hiện hữu, đặc biệt tại các khu vực đã được đầu tư hoàn chỉnh như lưu vực Tô Lịch. Tại đây, yêu cầu kỹ thuật không nằm ở việc thiếu hạ tầng mà ở khả năng vận hành đồng bộ các tuyến cống chính, hồ điều hòa và trạm bơm đầu mối, nhằm đưa nước nhanh nhất về các nguồn tiêu. Hệ thống cần đáp ứng tiêu thoát cho các trận mưa có cường độ 310 mm/2 ngày hoặc 70 mm/h, những thông số này phản ánh xu hướng thời tiết cực đoan ngày càng rõ rệt. Trong khi đó, các lưu vực Tả Nhuệ và Hữu Nhuệ vẫn chưa được đầu tư đồng bộ, địa hình thấp và đô thị hóa mạnh làm giảm khả năng thoát nước, khiến nguy cơ ngập úng cao hơn, đòi hỏi triển khai các dự án bằng nguồn vốn ngân sách và bảo đảm kết nối liên hoàn với mạng lưới chung của thành phố.
Hà Nội chỉnh trang hệ thống thoát nước và nạo vét bùn sông Tô Lịch. (Ảnh minh hoạ)
Yêu cầu kỹ thuật trọng tâm trong vận hành và duy tu hạ tầng thoát nước
Việc kiểm soát hệ thống thoát nước trong các khu đô thị mới giữ vai trò quan trọng, đặc biệt khi nhiều khu chưa hoàn thiện hạ tầng hoặc chưa bàn giao khiến dòng chảy đô thị bị gián đoạn. Lãnh đạo Hà Nội nhấn mạnh yêu cầu tăng cường vận hành đồng bộ, hoàn thiện kết nối hạ tầng thoát nước và xử lý nghiêm tình trạng đổ trộm vật liệu, bùn đất gây tắc nghẽn hệ thống. Chỉ một đoạn cống bị tắc cũng có thể gây tăng tổn thất thủy lực, làm suy giảm đáng kể năng lực thoát nước của cả khu vực. Khi mức độ bê tông hóa gia tăng nhưng hạ tầng chưa được nâng cấp tương ứng, các điểm ngập cục bộ dễ phát sinh sau mỗi trận mưa lớn.
Lãnh đạo TP. Hà Nội cũng yêu cầu duy trì thường xuyên hệ thống cống, rãnh, mương, sông, hồ. Đây là nhiệm vụ kỹ thuật nền tảng nhưng quyết định hiệu suất của toàn mạng lưới. Các tuyến cống lắng đọng bùn đất hoặc bị rác thải xâm thực sẽ giảm tiết diện thủy lực và tăng nguy cơ quá tải. Việc bảo vệ mặt nước tự nhiên, bao gồm các hồ điều hòa, là yếu tố quan trọng để tiếp nhận và trữ nước mưa, giảm đỉnh dòng chảy và giảm tải cho trạm bơm. Trong điều kiện lượng mưa có xu hướng dồn dập trong thời gian ngắn, hồ điều hòa trở thành “bộ đệm thủy văn” thiết yếu, giúp cải thiện mức độ an toàn của đô thị.
TP. Hà Nội cũng yêu cầu hoàn thành sửa chữa các công trình đầu mối như trạm bơm, đập điều tiết và cống qua đê trước mùa mưa. Khi kết hợp với vận hành hợp lý cụm công trình Yên Sở và Bắc Thăng Long – Vân Trì cùng các cửa điều tiết, hệ thống có thể giảm đáng kể thời gian ngập. Công tác ứng trực được tăng cường nhằm xử lý sự cố kịp thời trong các tình huống mưa lớn, hỗ trợ điều tiết và duy trì giao thông an toàn.
Dự án ưu tiên và định hướng hoàn thiện quy hoạch thoát nước Thủ đô
Đối với các dự án cấp bách cần triển khai trước mùa mưa 2026, thành phố tập trung giải quyết đồng thời những điểm nghẽn cục bộ và các vấn đề mang tính hệ thống. Việc cải tạo, nâng công suất trạm bơm, lắp đặt trạm bơm dã chiến, cải tạo tuyến cống trên Đại lộ Thăng Long và tuyến hạ lưu Kim Ngưu nối sông Tô Lịch với Trạm bơm Yên Sở nhằm xử lý những khu vực ngập kéo dài. Các khu đô thị như Resco, Ecohome, Tây Hồ Tây, Đoàn Ngoại giao và Ciputra, vốn chịu ảnh hưởng bởi địa hình trũng và hệ thống thoát nước thiếu đồng bộ, sẽ được cải thiện thông qua các hạng mục nâng cấp cống, trạm bơm và tuyến kênh Thụy Phương. Việc nạo vét sông Nhuệ từ Liên Mạc đến Vành đai 4 cũng giúp cải thiện đáng kể khả năng tiêu nước của trục tiêu chính phía Tây.
Tuyến cống xả Trạm bơm Phú Thượng được yêu cầu hoàn thành trước 30/4/2026.
Một trong những giải pháp chiến lược của Hà Nội là đầu tư xây dựng tám hồ điều hòa mới với diện tích lớn như hồ Chèm, Cổ Nhuế, Thụy Phương, Liên Mạc, Phú Đô và Yên Nghĩa. Khi hoàn thành, các hồ này sẽ tăng dung tích trữ nước đô thị, giảm tải cho hệ thống cống trong các đợt mưa lớn và cải thiện vi khí hậu địa phương. Trong bối cảnh lượng mưa tập trung cao trong thời gian ngắn, các hồ điều hòa đóng vai trò như “khoảng trống thủy lực” cần thiết của một đô thị đang phát triển nhanh.
Song song với đầu tư hạ tầng, Hà Nội yêu cầu rà soát khu vực giáp ranh đô thị – nông thôn để chuyển đổi các tuyến mương, sông nông nghiệp không còn chức năng sang phục vụ thoát nước đô thị. Thành phố cũng đẩy nhanh tiến độ các dự án đầu tư công giai đoạn 2021 – 2025, gồm hệ thống thoát nước, hồ điều hòa, trạm bơm Vĩnh Thanh, trạm bơm Phương Trạch, trạm bơm tiêu Yên Nghĩa và các dự án đang chuẩn bị đầu tư tại lưu vực Tả Nhuệ, Hữu Nhuệ, Gia Thượng, Thượng Thanh; tuyến cống xả Trạm bơm Phú Thượng được yêu cầu hoàn thành trước 30/4/2026.
Ở tầm chiến lược dài hạn, TP. Hà Nội sẽ triển khai điều chỉnh Quy hoạch thoát nước Thủ đô đến năm 2045, tầm nhìn 2065; lập Quy hoạch cao độ nền và thoát nước đô thị cùng giai đoạn; hoàn thiện Đề án chống úng ngập nội thành 2026- 2030 và xây dựng Kế hoạch phát triển hạ tầng thoát nước – xử lý nước thải giai đoạn 2026 – 2030. Đây là nền tảng khoa học và quản trị quan trọng để Hà Nội xây dựng một hệ thống thoát nước hiện đại, thích ứng khí hậu và bền vững.
Hương Giang
