Quốc đảo Nauru nằm ở phía đông bắc của Australia và phía tây bắc của Tuvalu. Ảnh: The Guardian.
Theo đó, quốc đảo này sẽ cấp quốc tịch Nauru với giá 105.000 đô la/người (không dành cho người có tiền án tiền sự) để gây quỹ chống biến đổi khí hậu. Người nắm giữ hộ chiếu Nauru được miễn thị thực ở 89 quốc gia hoặc vùng lãnh thổ, trong đó có Anh, Hồng Kông, Singapore, Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất (UAE).
Sáng kiến sống còn
Giữa làn sóng biến đổi khí hậu ngày càng trở nên gay gắt, Nauru hiện đối mặt với tình trạng nước biển dâng cao, bão dâng và xói mòn bờ biển. Với nguồn lực hạn chế, quốc gia có diện tích nhỏ thứ ba thế giới khó có thể tự bảo vệ khỏi cuộc khủng hoảng khí hậu.
Chính phủ Nauru hy vọng chính sách bán quyền công dân sẽ đem về số tiền cần thiết phục vụ kế hoạch di dời 90% dân số (khoảng 12.500 người) đến vùng đất cao hơn, xây dựng nên cộng đồng hoàn toàn mới.
Ở góc độ lịch sử, Nauru không phải quốc gia đầu tiên bán hộ chiếu để huy động vốn cho các dự án khí hậu. Tuy nhiên, an ninh quốc gia trong trường hợp này có bị tổn thương hay không vẫn là câu hỏi còn bỏ ngỏ.
Một số ý kiến cho rằng, khi Mỹ rút lui khỏi các cam kết khí hậu toàn cầu, những quốc gia đang vật lộn ứng phó với biến đổi khí hậu như Nauru thực sự cần những sáng kiến mới giúp huy động nguồn vốn cần thiết.
“Trong khi thế giới đang tranh luận về hành động khí hậu, chúng ta phải thực hiện các bước chủ động để đảm bảo tương lai của quốc gia mình” – Tổng thống Nauru David Adeang trả lời CNN.
Rất ít người trong số những người sở hữu hộ chiếu mới này có thể đến thăm Nauru xa xôi, nhưng quyền công dân cho phép mọi người có “cuộc sống toàn cầu”- Kirstin Surak, Phó giáo sư xã hội học chính trị tại Trường Kinh tế London và là tác giả của cuốn sách The Golden Passport: Global Mobility for Millionaires cho biết.
Tranh cãi trong quá khứ
Nauru từng là một trong những quốc gia giàu có nhất thế giới nhờ nguồn phốt phát dồi dào. Tuy nhiên, gần một thế kỷ khai thác phốt phát đã khiến cảnh quan nơi đây trở nên hoang tàn với những tảng đá lởm chởm. Khoảng 80% diện tích hòn đảo không thể sinh sống, nghĩa là hầu hết mọi người hiện sống tập trung dọc theo bờ biển, đối mặt với mực nước biển dâng cao, tốc độ này đang tăng nhanh hơn mức trung bình toàn cầu.
“Rất nhiều người dân sống trên bờ biển đã mất đất. Một số người đã bị thủy triều nhấn chìm toàn bộ ngôi nhà và mất đi tất cả”, Tyrone Deiye, Công dân Nauru và là nhà nghiên cứu tại Trường Kinh doanh Monash (Úc) cho hay.
Khi nguồn phốt phát cạn kiệt, Nauru tìm cách duy trì nền kinh tế bằng cách trở thành trung tâm giam giữ người di cư muốn đến Australia. Tuy nhiên, chương trình này bị thu hẹp sau hàng loạt vụ bê bối trong các trại tị nạn.
Hiện tại, hòn đảo này lại trở thành tâm điểm tranh cãi khi tham gia vào kế hoạch khai thác đáy biển sâu để lấy khoáng sản phục vụ quá trình chuyển đổi xanh. Đảo quốc này thậm chí từng được doanh nhân tiền điện tử tai tiếng Sam Bankman-Fried nhắm đến như một nơi trú ẩn cho “ngày tận thế”.
Tổng thống David Ranibok Adeang của Cộng hòa Nauru. Ảnh: Radio Mayabeque
Canh bạc rủi ro
Chỉnh phủ Nauru dự kiến sẽ thu khoảng 5,6 triệu đô la từ Chương trình bán hộ chiếu của Nauru trong năm đầu tiên và có thể đạt 42 triệu USD mỗi năm, đóng góp khoảng 19% ngân sách quốc gia.
Tuy nhiên, để thành công Nauru phải đảm bảo quy trình xét duyệt minh bạch, kiểm soát chặt chẽ và ngăn chặn nạn hối lộ. Một chương trình tương tự vào những năm 1990 đã khiến Nauru vướng vào bê bối, khi hai nghi phạm khủng bố Al Qaeda bị bắt tại Malaysia năm 2003 với hộ chiếu Nauru.
Chính phủ cam kết sẽ thực hiện các tiêu chuẩn an ninh nghiêm ngặt, không cấp hộ chiếu cho công dân các quốc gia có rủi ro cao, đồng thời hợp tác với các tổ chức quốc tế như Ngân hàng Thế giới để giám sát chặt chẽ.
Edward Clark, Tổng giám đốc điều hành của Chương trình Quyền công dân về khả năng phục hồi kinh tế và khí hậu của Nauru cho biết, chương trình sẽ được xem xét cụ thể “Khi chúng tôi đánh giá bất kỳ hậu quả không mong muốn hoặc tác động tiêu cực nào”.
Khiêm Anh
